Biologiczny rytm płodności służy do świadomego i odpowiedzialnego przygotowania się do rodzicielstwa. Do rozpoznawania tego rytmu, wyznaczanego przez organizm kobiety, przydatne są dwie obecnie najbardziej znane i stosowane metody: objawowo-termiczna oraz metoda owulacji Billingsa. Na czym one polegają?
Jajeczkowanie
Organizm dojrzałej kobiety w każdym cyklu miesięcznym ponownie stwarza warunki do poczęcia i wczesnego rozwoju dziecka. W pierwszej fazie cyklu pod wpływem hormonów podwzgórza i przysadki mózgowej wzrasta w jajniku pęcherzyk zawierający komórkę jajową. Pęcherzyk wydziela estrogeny. Są to hormony powodujące wzrost śluzówki jamy macicy wraz z jej gruczołami i naczyniami krwionośnymi. Przez kilka dni przed jajeczkowaniem znacznie wzrasta ilość wydzielanych estrogenów. W tym czasie szyjka macicy staje się miękka, unosi się nieco i rozszerza ujście kanału szyjki, z którego „wylewa się” do pochwy śluz. Ten estrogenny śluz w okresie okołoowulacyjnym umożliwia przejście plemników z pochwy do jamy macicy, podtrzymuje ich aktywność i pozwala na zapłodnienie. Po zakończeniu procesu dojrzewania pęcherzyka jajnikowego występuje jajeczkowanie (owulacja): pęka pęcherzyk (tzw. pęcherzyk Graafa), a komórka jajowa dostaje się do jajowodu, w którym w ciągu kilku czy też kilkunastu godzin może się z nią połączyć plemnik. Jajeczkowanie występuje tylko raz w cyklu miesięcznym i może występować w różnych jego dniach – wcześniej w cyklach krótkich, później w dłuższych. Odstęp czasu od jajeczkowania do miesiączki jest względnie stały i wynosi około 14 dni.
Rozpoznawanie okresu płodności
W okresie płodności w jajniku następuje finalny wzrost pęcherzyka, jajeczkowanie i tworzenie się ciałka żółtego (wydzielającego progesteron i estrogeny). Temperatura ciała jest początkowo niższa, a potem przechodzi na poziom wyższy i utrzymuje się na nim. Pojawia się, zwiększa, a następnie znika estrogenny śluz szyjkowy.
Metoda objawowo-termiczna
W każdym cyklu miesięcznym należy śledzić czynność jajników, co pozwoli na obliczanie dni płodnych. W tym celu trzeba mierzyć podstawową temperaturę ciała (tj. po dłuższym spoczynku i w tych samych warunkach: codziennie rano, zaraz po przebudzeniu, o tej samej godzinie), obserwować pojawiające się objawy związane z jajeczkowaniem (m.in. śluz) i zapisywać na karcie cyklu miesięcznego. Temperatura w czasie owulacji podwyższona jest zwykle o dwie kreski. Ponadto w tym czasie wiele kobiet odczuwa w podbrzuszu ból owulacyjny o różnym nasileniu, który trwa od kliku minut do kilkunastu godzin.
Metoda Billingsa
Sposób ten wiąże się z obserwacją śluzu szyjki macicy. W oparciu o zmiany w jego wyglądzie i gęstości, kobieta może ustalić, które dni są płodne. Aby prawidłowo odczytać te sygnały, należy określić najpierw swój model niepłodności. Wyróżnić można jego dwa rodzaje: suchy (kiedy po miesiączce odczuwana jest suchość pochwy) i mokry (kiedy po miesiączce obserwuje się wydzielinę z pochwy o stałych cechach). Rozpoczęcie dni płodnych jest równe z zaobserwowaniem zmian w wyglądzie śluzu (dotyczy modelu mokrego) lub jego pojawieniem się (w przypadku modelu suchego).
Jeśli planujemy zajść w ciążę, warto współżyć w czasie dni płodnych. Upewnijmy się również, czy brane przez nas leki (np. sterydy na atopowe zapalenie skóry) nie mają wpływu na płodność.
